Op deze pagina treft u een verklaring van alle straatnamen in de voormalige gemeente Norg. Dat wil zeggen, de dorpen: Norg, Veenhuizen, Een, Een-West, Langelo, Peest, Westervelde, Zuidvelde en Huis ter Heide. De informatie is mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Noordenveld en archieven van de Historische Vereniging Norch. De lijst is in alfabetische volgorde geplaatst. Mocht een straat niet geplaatst zijn, laat het ons dan weten! We zullen het spoedig oplossen!
ACHTER DE KERK (Norg)
De straat aan de achterzijde van de Margarethakerk.
ACHTERSTE WEG (Norg)
De laatste weg gezien vanuit Norg richting Donderen.
BETTENAKKERWEG (Norg)
Zie de omschrijving van de ‘Eerste Laan’.
BATINGE (Norg)
Havezathe (landgoed) te Dwingeloo.
BIEUWWEG (Veenhuizen)
Veengebied ten westen van Veenhuizen.
BOERSMA’S PAD (Norg)
Pad vanaf Norg over de es, door het Norgerhout naar Westervelde waarlangs de in Norg wonende meester Boersma langs liep naar de school in Westervelde. Het graf van meester Boersma is nog aanwezig op de begraafplaats in Norg.
BONHAGEN (Norg)
Hagen wijst naar een omheining bestaande uit een heg. Het woordje ‘bon’ zou kunnen worden afgeleid van het frans, dus ‘goed’. Een goed gebied dus, omgeven door hagen.
BRINKHOFWEIDE (Norg)
Vroegere weide (nu deels verhard en bebouwd) naast ontmoetingscentrum De Brinkhof.
BRINKSTUKKEN (Peest)
Percelen die grensden aan de brink, in dit geval aan de brink in Peest.
BROENINGERERF (Veenhuizen)
Oud erf, boerderijplaats in Veenhuizen. Waarschijnlijk bewoond door een fam. Broening (of Bruining).
CAMPERERF (Veenhuizen)
Oud erf, boerderijplaats in Veenhuizen, is waarschijnlijk terug te voeren naar oudere eigenaren afkomstig uit Kampen.
CLEMENSWERTH (Norg)
Jachtslot te Sögel in Duitsland, partnergemeente van Norg.
DERDE DIJK (Westervelde)
Door het lage grasland tussen Westervelde en Veenhuizen liepen een aantal wat hoger gelegen lanen. Door de hoge ligging hadden deze de uitstraling van een dijklichaam. Deze dijk was dus de derde gezien vanuit een bepaalde hoofdroute. De andere twee worden niet meer genoemd.
DIKNINGE (Norg)
Havezathe (landgoed) in De Wijk.
DING (Norg)
Rechtspraak binnen het Dingspel. Drenthe was verdeeld in 6 Dingspelen.
DISSELWAND (Norg)
Veldnaam die ook reeds in een akte van 1840 voorkomt. Een dissel is een boom, een paal die werd gebruikt bij het vervoer van hooi of graangewas. De boom werd in de lengte op de vracht gelegd en vervolgens werden er touwen over de dissel gegooid die werden aangetrokken waardoor de vracht stevig bijeen werd gehouden.
DRENTSEWEG (Veenhuizen)
Weg op de grens van Drenthe en Friesland, juist gelegen aan de Drentse kant van de grens.
DROSTENLAAN (Norg)
De Drost was een rechtstreekse vertegenwoordiger van het Bisdom van Utrecht en oefende namens deze toezicht uit op naleving van de opgestelde regels. De Drost woonde op het kasteel in Coevorden.
EERSTE LAAN (Norg)
De es op het Oosterveld (Norg), het veld ten oosten van het dorp Norg, wordt in Oost-West richting doorsneden door een tweetal lanen (wegen). De laan het dichtst bij het dorp gelegen was de eerste laan, de volgende de tweede laan. Er is ook nog een zogenaamde derde laan aanwezig, deze wordt ook wel de Bettenakkerweg genoemd. Deze laan is gelegen tussen de Tweede Laan en de Peesterstraat.
ENTINGE (Norg)
Havezathe (landgoed) in Dwingeloo.
ESWEG (Norg, Westervelde, Veenhuizen)
Weg van de bebouwde kom naar de es.
ETSTOEL (Norg)
Het hoogste rechtscollege in Drenthe. De etstoel werd gevormd door 24 ‘lekerechters’, de etten, uit ieder dingspil 4 en stond onder voorzitterschap van de ‘drost’, de vertegenwoordiger van de Bisschop van Utrecht. Het woordje ‘et’ is afkomstig van eed, etten zijn dus mensen die de eed hebben afgelegd.
ETTENLAAN (Norg)
Etten: de afgevaardigden vanuit de 6 dingspillen, vanuit ieder dingspil 4, voor de etstoel. Ieder dingspil had een dagelijks bestuur dat was samengesteld uit 6 etten.
FABRIEKSTRAAT (Norg)
Genoemd naar de plaats waar de oude Coöperatieve Zuivelfabriek Norg heeft gestaan. Deze melkfabriek heeft daar gestaan van 1895 to 1977.
FLEDDERS, DE (Zuidvelde)
Waarschijnlijk vernoemd naar de vlierbes, in de volksmond vledder genoemd, die in deze omgeving waarschijnlijk welig heeft getierd. In het kadaster van 1832 komen in de omgeving van het huidige De Fledders nogal wat percelen voor met deze naam.
GENERAAL VAN DEN BOSCHWEG (Veenhuizen)
Verwijst naar Generaal Johannes van den Bosch, oprichter van de Maatschappij van Weldadigheid, die werk- en strafinrichtingen opzette in Veenhuizen.
GOORSPRAKE (Norg)
Rechtspraak binnen het Dingspel. Drenthe was verdeeld in 6 Dingspelen.
GRENSWEG (Een-West)
Weg op de grens van Drenthe en Friesland.
GROENE WEGJE (Norg)
Veldnaam die reeds voorkomt in een akte van 1847, nl. de Groene Wegakker en de Kleine Groene Wegakker. Het weggetje kan op twee manieren aan zijn naam zijn gekomen: of een weggetje dat weinig is gebruikt en daardoor meestal begroeid was, of een weggetje dat aan weerszijden danig was ingepakt in het groen, zodat het vanuit het dorp een redelijk groen aanblik had.
GROOTVEENWEG (Norg)
Een veengebied aan de westzijde van Norg, hetgeen in tegenstelling tot veel kleine veentjes in vroegere tijd van redelijke omvang moet zijn geweest. In dit veen hebben meerdere veenputten gelegen waarin redelijk zwart veenwater stond. Een van deze veenputten werd door de plaatselijke bevolking dan ook het Zwarte Water (Norg) genoemd.
HAVIXHORST (Norg)
Havezathe (landgoed) in De Wijk.
HEEGKAMPWEG (Norg)
Heegkamp: heeg is waarschijnlijk dialect voor heg of haag, dus een perceel waar een haag om heen stond. In een verkoopakte van 1854 wordt gesproken over een perceel gelegen achter de Heegkamp. Deze omheining van hagen moest het perceel waarschijnlijk beschermen tegen de schapen die langs deze percelen naar de hei werden gedreven.
HEKAKKERSTRAAT (Norg)
Perceel omgeven door hekken waar ’s nachts de schapen op werden geweid voor de mestproductie. De plaatselijke basisschool in Norg is hier naar vernoemd, deze draagt de naam “De Hekakker”.
HULLIGTENWEG (Peest)
Komt waarschijnlijk van het Drentse woord “hult”, hetgeen betekent kuil, laagte, langs hulten en bulten, erg oneffen. De hultenweg/hulligtenweg was dus een weg naar of in de omgeving van erg oneffen land. Mogelijk zelfs dat de weg zelf vaak erg oneffen is geweest. In dit geval kan dit door de ligging in het stroomdal van het Oostervoortsediep (Norg) best het geval geweest zijn, vaak een natte toestand dus waardoor de weg vele kuilen en gaten kende.
KERKHOFSDRIFT (Norg)
De weg naar het kerkhof en voor het kerkhof langs.
KERKPAD (Norg)
Pad tussen Langelo en Norg waarlangs de inwoners van Langelo in vroegere tijden ter kerke gingen in Norg. Dit pad liep over de es van Langelo en door het bos van Norg, ca 500m ten oosten van de weg Langelo Norg.
KERSPEL (Norg)
Kerkgemeente. Aantal dorpen, kernen (in vroeger tijd buurschappen) die tot een kerkgemeente behoorden. De kerk stond meestal centraal in het hoofddorp, naar dit hoofddorp werd het kerspel meestal genoemd. (Bijv. het kerspel Norg, het kerspel Roden of het kerspel Peize).
KLENCKE, DE (Norg)
Havezathe (landgoed) in Oosterhesselen.
KLINKENKAMPWEG (Norg)
Oude veldnaam die ook reeds in een akte van 1825 wordt genoemd. Het zou kunnen verwijzen naar een perceel van Jacob Abels van der Klink, woonachtig aan het Oosteind van Norg, thans Oosteind 11. Er wordt namelijk in het kadaster van 1832 gesproken over de Klinke Hofakker, dit wijst op een akker gelegen nabij of grenzend aan de Klinke Hof, de tuin van ene Klink of Van der Klink. Beide namen komen in 1832 voor, de eerste als arbeider, de tweede als boer. Het meest waarschijnlijk is dus dat wij het moeten zoeken in de richting van Van der Klink. In 1832 is de Klinke hofakker in bezit van Roelof Pelinck en cons.
KOELENWEG (Huis ter Heide)
Waarschijnlijk een weg in vroegere tijd met erg veel gaten, kuilen (in het drents “koelen”). De venige ondergrond ter plaatse doet deze naam rechtvaardigen.
LAAN VAN HAVEZATHEN (Norg)
Een havezathe was van oorsprong een adelijk huis waar het recht van ‘havezathe’ op lag. Dit recht was verkoopbaar los van het huis. Het recht gaf recht op vermindering van belasting en gaf het recht om zitting te nemen in de Drentse landdag.
LAAN WELDADIGHEID (Veenhuizen)
Verwijst naar de werk- en strafinrichtingen in het dorp Veenhuizen, destijds onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid.
LAARWOUD (Norg)
Havezathe (landgoed) in Zuidlaren.
LANGELAAN (Peest)
Deze straatnaam spreekt voor zich en vraagt niet om nadere uitleg.
LEEMAKKERS (Veenhuizen)
Akker waar het leem zeer waarschijnlijk erg hoog aan de oppervlakte kwam en daardoor vaak zeer moeilijk en zwaar te bewerken was.
LOTTING (Norg)
Zitting van de rechtbank (etstoel, ding, goorsprake). Meestal vonden er jaarlijks per rechtbank 3 zittingen (lottingen) plaats. Deze lottingen konden meerdere dagen per zitting bestrijken.
MARKE (Norg)
Begrensd gemeenschappelijk buitengebied rond een dorp.
MEENT (Norg)
De gemeenschappelijke weidegronden rond een dorp gelegen. De meent vormde een onderdeel van de marke.
MENSINGE (Norg)
Havezathe (landgoed) in Roden.
MIDDENDRIFT (Een)
Middelste van een aantal driften (wegen).
MIDDENWEG (Langelo, Een)
De middelste van een aantal opéénvolgende wegen.
MOLENVEENWEG (Norg)
Gebied ten noorden van de weg van Norg naar Een (nabij het zwembad en de ijsbaan), vroeger hebben hier een tweetal molens gestaan.
NOORDSEVELDWEG (Norg)
Heideveld ten noorden van Norg.
NOORDSTUKKEN (Norg)
Percelen, meestal grasland en vaak op grote afstand van de bebouwing gelegen. In dit geval aan de noordzijde van het dorp Norg.
OLDEHOFWEG (Westervelde)
Waarschijnlijk heeft op deze plaats of in de directe omgeving in vroegere tijden een boerderij (hof/hoeve) gestaan waar naar de weg er naar toe is vernoemd.
OLDENGAARDE (Norg)
Havezathe (landgoed) in Dwingeloo.
ONLANDSEDIJK (Langelo)
De naam geeft het al aan: de grond was van zeer slechte kwaliteit, onland dus. De weg er naar toe lag op een soort dijklichaam door dit vaak slechte en erg natte gebied.
OOSTERSTUKKEN (Langelo)
Percelen, meestal grasland en vaak op grote afstand van de bebouwing gelegen. In dit geval aan de oostzijde van Langelo.
ORDEL (Norg)
Het vonnis uitgesproken door de rechtbank, dus het oordeel. Dit vonnis werd opgetekend in de ordelboeken.
OSBROEKSWEG (Langelo)
Broek betekent in dit geval laag en nat land, het werd gebruikt als ossenweide. In het voorjaar bracht men de ossen er heen om die gedurende de zomermaanden tot aan de slachtmaand vet te weiden.
POMPSTRAAT (Norg)
Deze straat is in vroeger tijd een van de hoofdstraten in het dorp Norg geweest, de straat heeft zijn naam te danken aan de dorpspomp die heeft gestaan op de hoek Asserstraat-Pompstraat. In de jaren ’50 van de vorige eeuw werd bij rioleringswerken het onderstuk van de oude pomp aangetroffen.
POSTMAATSEWEG (Norg)
Er liep in vroegere tijden een oude post(koets)route van Norg richting Friesland. Door het oude Enerdiep was een verharde doorwaadbare plaats, de landerijen in de omgeving van deze doorwaadbare plaats werden de Postmaten genoemd. Vanuit Norg de weg er naar toe de Postmaatseweg.
REEWEG (Norg, Zuidvelde)
Een reeweg is een weg waarover de overledenen werden vervoerd vanuit de omliggende dorpen naar de kerk.
ROCHT (Norg)
Lagere rechtspraak binnen het Kerspel.
ROEGHOORNWEG (Norg)
Wijst op een woest stuk grond dat er waarschijnlijk ruig bij lag. Hoorn kan in dit geval wijzen op een hoek, vergelijk het groningse woord “hörn”.
RONDWEG (Norg)
Een kort straatje dat vroeger om de Coöperatieve Zuivelfabriek Norg heen liep. Tegenwoordig een doodlopend straatje als aftakking van de Fabriekstraat.
SCHAAPDIJK (Peest)
Dijk waarlangs de schapen naar de heide werden gedreven. Te vergelijken met schapendrift, het woordje dijk zou erop kunnen wijzen dat deze drift in een enigszins natter gebied heeft gelegen.
SCHAAPKAMPENWEG (Langelo)
Percelen grond waar de schapen naar toe werden gebracht. Dit kon enerzijds voor het weiden maar het kon ook voor de bemesting. Men rasterde het gebied af met bijvoorbeeld hekken waardoor de schapenmest gedurende de nacht op het betreffende perceel kwam. Dit afgerasterde gebied (met hekken) werd ook wel Hekakker genoemd.
SCHAPENDRIFT (Norg)
Drift of weg waarlangs de schapen naar de heide werden gedreven. Bijna alle oude zandwegen (driften) vanuit de Drentse dorpen zou men dien ten gevolge schapendriften kunnen noemen.
SCHANS PORTUGAL (Een)
Naast de bekende Enerschans is er in Een nog een schans geweest, nl. schans Portugal. Deze schans is in tegenstelling tot de Enerschans geheel verdwenen, alleen de straatnaam verwijst min of meer nog naar de plaats van deze schans.
SCHANSWEG (Een, Een-West)
De weg langs de Enerschans, ook de Zwartendijksterschans genoemd. Deze schans is aangelegd in het jaar 1594 door Willem Lodewijk, Graaf van Nassau, ter bescherming van de toegang naar Friesland.
SCHEIDINGSWEG (VERLENGDE SCHEIDINGSWEG) (Een / Een-West)
Weg op de grens van Drenthe en Friesland.
SCHEPENLAAN (Norg)
In deze reeks namen wordt hier waarschijnlijk bedoeld ‘scheper’ (schaapherder). Een andere betekenis zou kunnen zijn uit een oude bestuursvorm “de schout en de schepenen”, een soort van vroege vorm van wethouders.
SCHEPERSTUK (Langelo)
Het stuk van de scheper (schaapherder).
SCHULTELAAN (Norg)
De persoon in het dorp, vaak ook in het gehele kerspel die de volgende functies bekleedde: politieman, notaris, burgemeester, etc.
SMEULERHOF (Veenhuizen)
Oud erf, boerderijplaats in Veenhuizen.
SPINT (Norg)
Ieder marke had een bepaald aantal waardelen. Het aantal waardelen kan worden gerelateerd aan het aantal huizen (boerderijen) die in de 12de – 13de eeuw in een dorp (buurtschap) aanwezig waren. Door vererving werden deze waardelen gesplitst. Deze splitsing vond plaats volgens een vast systeem, ieder waardeel kon worden gesplitst in 16 gelijke delen. Een zo’n 16e-deel van een waardeel wordt een spint-waardeel genoemd. Verder is een spint ook een inhoudsmaat nl. 1/16 deel van een mud (ca. 70 kilo).
TWEEDE LAAN (Norg)
Zie hiervoor de omschrijving bij “Eerste Laan”.
VELDWEG (Peest)
Weg door het veld, of naar een achterligend veld. Waarschijnlijk de laatste variant, gezien de inrichting van het landschap.
VENNEBROEK (Norg)
Havezathe (landgoed) in Paterswolde.
VENNOOTSWEG (Een, Een-West)
Genoemd naar de aandeelhouders (Vennoten) van de Friesche Ontginnings Maatschappij “De Drie Provinciën”. Deze maatschappij heeft in de jaren ’20 van de vorige eeuw het Enerveld, ca. 210 ha groot grond ontgonnen.
VISKENIJ (Langelo)
In Langelo lag ter plaatse van het huidige Viskenij een oude gracht, die in vroeger tijd waarschijnlijk is gebruikt als visvijver bij een oude boerderij. In 1832 stond de vijver nog als gracht omschreven in het kadaster op naam.
VOGELPOELENWEG (Langelo)
Een kleine gebiedje aan de zuidkant van Langelo, dit is een nat gebied geweest (omgeving Schillenveen) waar waarschijnlijk veel vogels in de veengaten voorkwamen.
VOLMACHTENLAAN (Norg)
Een volmacht is een (dagelijks)bestuurslid van een marke. Ieder begrensd dorps- (buurtschap-)gebied (de marke), gezamenlijk de buurmarke (verbasterd tot boermarke) had een eigen bestuur. Deze bestuursleden kregen van de leden (de waardeelhouders) een bepaalde volmacht om te kunnen handelen, vandaar de volmachten.
VOORSTEWEG (Norg)
De eerste weg gezien vanuit Norg richting Donderen.
VOORSTUKKEN (Westervelde)
De naam zegt het al: dit waren percelen gelegen voor andere percelen. Om op de achterliggende percelen te kunnen komen moest men door de ‘voorstukken’ heen.
VREDEVELD (Norg)
Havezathe (landgoed) in Assen.
VREDING (Norg)
Omheining door middel van een raster, hekken of wallen.
WAARDEEL (Norg)
Zie de omschrijving bij ‘Spint’.
WESTERSTUKKENWEG (Langelo)
Percelen, meestal grasland en vaak op grote afstand van de bebouwing gelegen. In dit geval aan de westzijde van Langelo.
WESTERVEEN (Peest)
Veen gelegen aan de westzijde van Peest. Rond deze veenplas zijn in de tweede wereldoorlog een aantal villa’s gebouwd door de Duitsers ten behoeve van de officieren voor het ter plaatse in te richten vliegveld. De veenplas zelf is in die tijd vergroot en heeft met enige verbeelding de vorm van een hakenkruis, in de volksmond wordt het Westerveen dan ook wel Hitlerring genoemd.
WESTRUP (Norg)
Havezathe (landgoed) in Dwingeloo.
WILLEKEUR (Norg)
Alle oude regels en wetten geldend binnen de buurtschappen worden willekeuren genoemd. Het woordje keur wordt heden ten dage nog gebruikt bij de waterschappen.
WILTENKAMP (Langelo)
Een perceel in eigendom van een zekere Wilte. Deze voornaam komt in Langelo nog wel voor.
ZANDVOORT (Norg, Westervelde)
Waarschijnlijk is dit gebied in vroeger tijd erg zandig geweest, mogelijk heeft het bestaan uit zandverstuivingen, die in de volksmond een vergelijking met de duinen in Zandvoort hebben kunnen weerstaan.
Straatnamen waarvan de herkomst voorzich spreekt:
ASSERSTRAAT (Norg, Zuidvelde, Huis ter Heide): Weg van Norg naar Assen.
BRINK (Norg): Centrale brink, gelegen rond de Margarethakerk.
BRINKSTRAAT (Norg): Weg vanaf de Zandvoort naar de Brink.
EENERSTRAAT (Norg): Weg van Norg naar Een.
DONDERSEWEG (Norg): Weg van Norg naar Donderen.
HAULERWEG (Veenhuizen): Weg van Veenhuizing in de richting van Haulerwijk.
HAULERWIJKSTERWEG (Een): Weg van Een naar Haulerwijk.
HOOFDSTRAAT (Een): Grootste doorgaande weg door het dorp.
HOOFDWEG (Peest, Langelo, Veenhuizen, Een-West, Westervelde): Grootste doorgaande weg door het dorp.
HOSPITAALLAAN (Veenhuizen): Weg naar het voormalige ziekenhuis, onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid.
KERKLAAN (Veenhuizen): Weg langs de kerk.
KOLONIEVAART (Huis ter Heide, Veenhuizen): Weg langs de Kolonievaart.
LANGELOERWEG (Norg): Weg van Norg naar Langelo.
LIEVERSEWEG (Langelo): Weg van Langelo naar Lieveren.
NORGERVAART (Huis ter Heide): Weg langs de Norgervaart.
NORGERWEG (Een, Veenhuizen): Weg van het dorp richting Norg.
OOSTEIND (Norg): Vroegere weg de bebouwde kom uit, aan de oostkant van Norg.
OUDE GRACHT (Veenhuizen): Weg om de oude gracht rond strafinrichting Esserheem.
OUDE NORGERWEG (Peest): Oude weg van Assen naar Norg.
PEESTERWEG (Zuidvelde): Weg van Zuidvelde naar Peest.
SCHOOLBRINK (Langelo): Weg waar de school aan staat/stond.
SCHOOLSTRAAT (Norg, Westervelde, Een): Weg waar de school aan staat/stond.
VEENHUIZERWEG (Een): Weg van Een naar Veenhuizen.
WESTEIND (Norg): Vroegere weg de bebouwde kom uit, aan de westkant van Norg.
ZUIDVELDIGERWEG (Peest): Weg van Peest naar Zuidvelde.
Bomen, struiken, planten en vogels:
De straatnamen die afleiden van bomen, struiken en planten verwoorden we verder niet. Het mag duidelijk zijn dat termen als Eikenlaan, Lindelaan, Varenstraat, Zwaluwstraat, Vinkenstraat, enz. voor zich spreken. Dit vraagt niet om verdere uitleg…